7 – فنون مقابله با تسویل، تزیین و زیباسازی

شیطان با این فن در صدد تزیین و زیباسازی هست! و با کمک این فن، شیطان تلاش دارد تا با تزیین «دنیا» و «زشتی‌ها و بدی‌ها» و «اعمال انسان»، زیباسازی، زینت‌گری و صحنه‌پردازی نماید و زمینه را برای فریب انسان مهیا کند؛ و نقطه مقابل آن وانمودن حقیقت موضوعات و واقع بینی است![128]

خداوند دراین‌باره می‌فرماید: «… الشَّيطانُ سَوَّلَ لَهُمْ وَ أَمْلى‏ لَهُمْ» (محمد: 25) شیطان اعمال زشتشان را در نظرشان زینت داده و آنان را با آرزوهای طولانی فریفته است! و خود شیطان هم چنین اعتراف نمود: «قالَ رَبِّ بِما أَغْوَيتَني‏ لَأُزَينَنَّ لَهُمْ فِي الْأَرْضِ وَ لَأُغْوِينَّهُمْ أَجْمَعينَ» (حجر: 39) گفت: پروردگارا! چون مرا گمراه ساختی، من (نعمت‌های مادّی را) در زمین در نظر آن‌ها زینت می‌دهم و همگی را گمراه خواهم ساخت!

ما در ادامه به تعدادی از فنون مقابله با این فن شیطان، در سه ساحت شناختی، انگیزشی و رفتاری اشاره خواهیم نمود.

7 -1 – بدل فن تسویل، تزیین و زیباسازی (حیطه شناختی)

یکی از اولین گام‌های مقابله با این فن شیطان، شناخت ماهیت و ریشه‌ها و زمینه‌ها و راه‌های مقابله با تسویل، تزیین و زیباسازی است؛ زیرا شناخت و مقابله با ریشه‌ها و علل بروز موضوعات کمک مهمی در مقابله با پدید آمدن آن‌ها می‌کند؛ بنابراین در اینجا به چند موردش اشاره می‌کنیم.

7 -1 -1- بدان که نفس و شیطان دشمنت هستند

کار نفس و شیطان آن است که به وسیله مأموران «بخش زیباسازی»، موضوعات زشت را زیبا جلوه می‌دهند و نفس را به آن ترغیب می‌کنند؛ برای همین است که باید به نفست بدگمان باشی و شیطان را دشمن بگیری!

7 -2 – بدل فن تسویل، تزیین و زیباسازی (حیطه انگیزشی)

یکی از دیگر از گام‌های مقابله با این فن شیطان، تحریک احساسات و ایجاد حب و بغض و ایجاد گرایش و تمایل و ایجاد احساس نیاز و ارزش‌دهی و ایجاد عاطفه مثبت و نفی عاطفه منفی است! به طوری که زمینه انگیزشی برای وانمودن حقیقت بینی و واقع بینی را به وجود آورد و زمینه انگیزشی برای تسویل، تزیین و زیباسازی را از بین ببرد! در اینجا به چند مورد از این فنون اشاره می‌نماییم.

7 -2 -1- مراقب تهییج عواطفت از سوی شیطان باش

شیطان به‌وسیله تهییج عواطف درونى مربوط به اعمال انسان، تلاش دارد تا در دل آدمى القاء کند که فلان عملت بسیار خوب است و در نتیجه انسان از آن عمل خود، لذت ببرد و نتیجه آن می‌شود که قلباً آن عمل را دوست خواهد داشت و آن قدر قلب متوجه آن مى‏شود که دیگر فرصتى برایش نمى‏ماند تا در عواقب وخیم و آثار سوء و شوم آن تعقلى کند.[129]

7 -2 -2- مراقب عذاب الهی باش

خدا برای کسانی که فریب این فن شیطان را خورده‌اند وعده عذاب داده است. مراقب باش! «تَاللَّهِ لَقَدْ أَرْسَلْنا إِلى‌ أُمَمٍ مِنْ قَبْلِكَ فَزَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطانُ أَعْمالَهُمْ فَهُوَ وَلِيُّهُمُ الْيَوْمَ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ.» (نحل: 63) به خدا سوگند، به سوی امت‌های پیش از تو پیامبرانی فرستادیم؛ امّا شیطان اعمالشان را در نظرشان آراست؛ و امروز او ولی و سرپرستشان است؛ و مجازات دردناکی برای آن‌هاست!

7 -3 – بدل فن تسویل، تزیین و زیباسازی (حیطه رفتاری)

با بهره‌گیری از دو دسته بدل (شناختی و انگیزشی) برای این فن شیطان، اکنون به ساحت رفتاری وارد می‌شویم در ادامه به تعدادی از این بدل‌ها اشاره می‌نماییم.

7 -3 -1- تضرع به درگاه خداوند مهربان کن

ريشه‏ى غرور و ترك تضرّع، مفتون شدن به تزيينات شيطانى است. «فَلَوْ لا إِذْ جاءَهُمْ بَأْسُنا تَضَرَّعُوا وَ لكِنْ قَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَ زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطانُ ما كانُوا يَعْمَلُونَ.» (انعام: 43) پس چرا هنگامى كه عذاب ما به آنان رسيد تضرّع نكردند؟ ولى [حقيقت اين است كه‌] دل‌هایشان سخت شده و شيطان آنچه را انجام مى‌دادند برايشان آراسته است.

7 -3 -2- قساوت قلب خود را درمان کن

قساوت قلب، زمينه تأثیرپذیری از تسویل شیطان است. چنانچه فرمود: «… وَ لكِنْ قَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَ زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطانُ ما كانُوا يَعْمَلُونَ.» (انعام: 43) ولى [حقيقت اين است كه‌] دل‌هایشان سخت شده و شيطان آنچه را انجام مى‌دادند برايشان آراسته است.

7 -3 -3- تهذیب نفس کن

از آنجا که منشأ تسویل، شیطان و نفس هستند و شیطان نیز دائماً بر گرد قلب طواف می‌کند و بر نفس حمله می‌نماید، پس اگر نفس را تهذیب نمودیم و اصلاح کردیم راه تسویلات و تزیینات نفس و شیطان را بسته‌ایم. پس باید تهذیب نفس را قوت بخشیم.[130]

7 -3 -4- تیزهوش و با فراست باش!

«رَدْعُ النَّفْسِ عَنْ تَسْوِيلِ‏ الْهَوَى ثَمَرَةُ النُّبْلِ»[131] باز داشتن نفس از تسويل خواهش، ميوه نُبل است. «تسويل» به معنی زينت دادن است و گمراه نمودن يعنى از آنچه هوا و خواهش زينت مى‏دهد آن‌ها را از براى نفس و ترغيب می‌کند او را به آن‌ها، يا گمراه مى‏گرداند نفس را درباره آن‌ها؛ و «نبل» بضمّ نون و سكون باء يك نقطه چنانكه مكرّر مذكور شد به معنی نجابت است يا تندى فطنت.[132]

و چنانچه در المعانی[133] معنی این دو کلمه بیان شده؛ «نُبْل» به معنی تیزهوشی و پاكدامنى، فضيلت، كمال و آراستگى بدن؛ و «الفطنة» به معنی تیزهوشی، تیزفهمی، فراست آمده است.

7 -3 -5- از خدا عافیت از تسویل بخواه

امیرالمؤمنین على بن ابيطالب ع : «سَلُوا اَللَّهَ سُبْحَانَهُ اَلْعَافِيَةَ مِنْ تَسْوِيلِ اَلْهَوَى وَ فِتَنِ اَلدُّنْيَا»[134] از خداوند عافیت از فریب دادن هواى نفس و فتنه‌های دنیا را بخواهید.