مهندس علی ماهرالنقش وب سایت مهندس علی ماهرالنقش
رشد و تعالی فرهنگ یکی از اهداف اصلی در هر اجتماعی و از جمله جامعه ایرانی و اسلامی ماست. اما برای هدف‌گذاری صحیح و اندازه‌گیری میزان دستیابی ما به این توسعه فرهنگی نیاز به شاخص داریم؛ چرا که فرمود: «وَ زِنُوا بِالْقِسْطاسِ الْمُسْتَقيمِ»[1] یعنی «و با ترازوى درست، وزن كنيد»
حال این شاخص و خط کش و ترازوی اندازه‌گیری وضعیت فرهنگی کدام است؟ برای پاسخ به این مطلب چند نکته کوتاه به عنوان مقدمه بیان می‌شود:
- 1- شاخص‌های اندازه‌گیری یا عملکردی هستند و یا پیامدی؛ یعنی یا عملکردهای سیستم را اندازه‌گیری می‌کنند و یا پیامدهای حاصل از فعالیت‌های سیستم را.
- 2- همه مقدمات فرهنگی که در مجموعه فعالیت‌های (عملکرد) سیستم فرهنگی کشور رخ می‌دهد باید منتج به پیامدهای مورد نظر نظام فرهنگی‌مان باشد؛ و الا سیستمی کارآمد ولی بدون اثربخشی خواهیم داشت! یعنی چاهی که برای چاه‌کن نان دارد ولی برای مردم آب ندارد!
- 3- شاخص‌های مختلفی برای اندازه‌گیری وضعیت فرهنگی بیان نموده‌اند؛ از تعداد صندلی سینماها تا میزان تیراژ کتاب تا تعداد نمازگزاران تا میزان اعتکاف کنندگان در مساجد و …؛ اما همه این‌هایی که بیان شد شاخص‌های عملکردی هستند؛ ولی شاخص اصلی توسعه فرهنگی کدام است؟
برای تبیین مطلب به سراغ اهل‌بیت علیهم‌السلام می‌رویم که همگی «نور واحد»، «چراغ هدایت»، «سفینه نجات» و «باب هدایت» هستند.[2]
1- امام صادق علیه‌السلام می‌فرمایند: «لَا تَنْظُرُوا إِلى طُولِ رُكُوعِ الرَّجُلِ وَ سُجُودِهِ؛ فَإِنَّ ذلِكَ شَيْءٌ اعْتَادَهُ، فَلَوْ تَرَكَهُ اسْتَوْحَشَ لِذلِكَ، وَ لكِنِ انْظُرُوا إِلى صِدْقِ حَدِيثِهِ، وَ أَدَاءِ أَمَانَتِهِ».[3] یعنی: «به طول دادن ركوع و سجود فرد، نگاه نكنيد زيرا ممكن است به آن عادت كرده باشد و اگر آن را رها سازد بترسد؛ ولى به راست‌گوئی و اداء امانتش بنگريد.»
2- و در جای دیگری پیامبر حکیم صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌فرمایند: «لَا تَنْظُرُوا إِلَى كَثْرَةِ صَلَاتِهِمْ وَ صَوْمِهِمْ وَ كَثْرَةِ الْحَجِّ وَ الْمَعْرُوفِ وَ طَنْطَنَتِهِمْ بِاللَّيْلِ انْظُرُوا إِلَى صِدْقِ الْحَدِيثِ وَ أَدَاءِ الْأَمَانَةِ.» [4] یعنی: «به بسيارى نماز و روزه مردم منگريد و نيز به بسيار حج گزاردن و كارهاى نيك و هياهوى نماز شب ايشان منگريد، بلكه به راست‌گویی و اداى امانت بنگريد .»
جمع‌بندی
- معصومین از شاخص قرار دادن مواردی همچون طول رکوع و سجود، بسیاری نماز و روزه، حج گزاردن بسیار، کارهای نیک و نماز شب نهی فرموده‌اند. (لَا تَنْظُرُوا)
- دو شاخص اصلی بیان شده توسط معصومین این‌ها هستند:
- صِدْقِ الْحَدِيثِ: راست‌گویی
- أَدَاءِ الْأَمَانَةِ: اداء امانت
که شاخص هایی پیامدی و راهبردی هستند و در جای دیگری به تبیین این دو باید پرداخت.
خداوند به همه ما و مسئولان و نظام مان توفیق راست‌گویی و اداء امانت بدهد.
—————————————–
[1] الشعراء : 182
[2] فَقَالَ يَا أُبَيُّ وَ الَّذِي بَعَثَنِي بِالْحَقِّ نَبِيّاً إِنَّ الْحُسَيْنَ بْنَ عَلِيٍّ فِي السَّمَاءِ أَكْبَرُ مِنْهُ فِي الْأَرْضِ فَإِنَّهُ لَمَكْتُوبٌ عَنْ يَمِينِ عَرْشِ اللَّهِ مِصْبَاحُ هُدًى وَ سَفِينَةُ نَجَاةٍ (بحار الأنوار (ط – بيروت) / ج36 / 205 / باب 40 نصوص الله عليهم من خبر اللوح و الخواتيم و ما نص به عليهم في الكتب السالفة و غيرها ….. ص : 192)
[3] كافي (ط – دار الحديث) / ج3 / 273 / 51 – باب الصدق و أداء الأمانة ….. ص : 269
[4] الأمالي( للصدوق) / النص / 303 / المجلس الخمسون
زیبااست
زیبااست