دوشنبه 16 مهر 1403

پیشنهادها: اگر همه خوبان عالم هم جمع شوند …

اجازه دهید کمی شفاف و به دور از هیاهوها و غوغاهای سیاسی و احساسی، نگاهی کنیم بر آینده مجلس شورای اسلامی دوره یازدهم! مجلسی که یک دستی نسبتاً خوبی در دیدگاه‌ها و انگیزه‌های خدمتی – حداقل در بیان – نمایندگانش وجود دارد.

 

اما این عزیزان باید بدانند مادامی‌که زیرساخت‌های اصلی تصمیم سازی و تصمیم‌گیری در قوه مقننه – که ریشه حداقل 50 ساله دارد- اصلاح نشوند، هیچ‌یک از منویات و خواسته‌ها و آرزوهای زیبایشان قابلیت محقق شدن نخواهند داشت! چرا که نه تنها امروز بلکه در طول 50 سال گذشته؛ به لحاظ ساختاری و فرایندی مجلسی داشته و داریم با سیستمی عوامانه، بسیار شکننده و غیر قابل اتکا، ژله‌ای ، لغزان و تولید کننده فساد در حوزه قانون‌گذاری و نظارت کشور؛ که خروجی‌های سیستمی آن چیزی به جز ناکارآمدی و یا فساد نخواهد بود!

 

لذا ضمن تبریک به هیئت رئیسه محترم مجلس شورای اسلامی و آحاد نمایندگان محترم دوره یازدهم – که بسیاری از ایشان از اشخاصی انقلابی و خوش سابقه هستند – برای دستیابی به فرصتی که خداوند حکیم برای خدمتگزاری به مردم با وفای ایران اسلامی و در این شرائط سخت به ایشان عطا فرموده است؛ ایشان را به این راهبرد اساسی متذکر می‌شوم؛ «ابتدا باید مجلس را از درون تقویت کنید، آسیب زدایی کنید»؛ و سپس با اسب زین کرده به مصاف مشکلات و ابر چالش‌های کشور و انقلاب بروید. پس از کسب اطمینان از وجود سیستمی کارآمد برای سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی عالمانه و عملیاتی؛ و ایجاد سیستمی برای تبدیل آن سیاست‌ها و برنامه‌ها، به بودجه و اجرا؛ آن وقت می‌توان امید هوشمندانه برای تحقق اهداف کلان جمهوری اسلامی ایران و گام دوم انقلاب را داشت.

 

می‌فرمایید؛ چرا؟ پس با هم متن حاضر را به دقت مطالعه و مرور نماییم.

 

اول باید بگویم که به لحاظ روش شناسی تحقیق، چنین عمل شده که ابتدا رسالت و نقش مجلس شورای اسلامی در پازل کلان نظام بر اساس قانون اساسی مشخص گردیده و سپس آسیب‌شناسی ساختارها و فرایندهای آن صورت گرفته و نهایتاً راهکارهای میان مدت و کوتاه مدت برای حل آسیب‌های مطروحه ارائه شده است.

دوم اینکه در این مقاله به صورت تیتروار و بسیار اجمال مطالب بیان می‌شود.

سوم اینکه در صورت پذیرش کلیات این آسیب‌شناسی؛ ضرورت خواهد داشت تا تحقیقات آسیب‌شناسی به صورت عمیق‌تر و گسترده‌تر در دستور کار مجلس شورای اسلامی قرار گیرد و راهکارهای پیشنهاد شده و یا پیشنهادهای جدید، به صورت دقیق و عملیاتی تبیین شوند.

 

رسالت و نقش مجلس در پازل کلان نظام (بر اساس قانون اساسی)

رسالت و نقش مجلس شورای اسلامی بر اساس قانون اساسی مصوب آن، به شرح موارد زیر است. (در کنار هر یک از موضوعات، شماره اصول مربوطه در قانون اساسی بیان شده است)

  1. 1- اعمال قوه مقننه و قانون‌گذاری (اصول 7/57/58/59/72/73/74/75/102)
    • – برنامه‌ریزی و بودجه‌ریزی کلان کشور (اصول 52/71)
    • – ساختار سازی و کنترل ساختارها، سازمان‌ها و فرآیندها (اصول 85/138)
    • – کنترل تمامی ارتباطات و روابط بیرونی کشور (اصول 77/80/125)
    • – تغییر در خطوط مرزی (اصل 78)
  2. 2- نظارت بر اجرای قانون در سایر قوا (اصول 122/134/137/140)
    • – کنترل همه درآمدها و هزینه‌های کشور (اصل 55)
    • – نظارت و کنترل‌های مالی و برنامه‌ای (اصل 80)
  3. 3- ابزارهای نظارتی
    • – دیوان محاسبات (اصول 54/55)
    • – تفریغ بودجه (اصل 55)
    • – تحقیق و تفحص (اصل 76)
    • – سؤال از رئیس جمهور و وزراء (اصول 88/123)
    • – استیضاح هیئت وزیران، وزراء و رئیس جمهور (اصول 89/123)

 

آسیب‌شناسی ساختارها و فرایندهای مجلس

بر اساس مطالعاتی که صورت پذیرفته است، آسیب‌های ساختاری و فرایندی ذیل‌الذکر در مجلس شورای اسلامی وجود دارند. البته به طور جدی به این نکته توجه نمایید که آسیب‌هایی که بیان می‌شود؛ فقط مربوط به این دوره مجلس و اشخاص تشکیل دهنده آن نیست؛ و به نظام قانون‌گذاری کشور در 50 سال گذشته مربوط است؛ نه فقط دوره یازدهم مجلس!

  1. 1- هیچ رابطه معناداری میان چشم‌انداز، برنامه‌های پنج‌ساله و سالانه و بودجه‌های سنواتی وجود ندارد.
  2. 2- مکانیزم مصوبی برای کنترل اعمال سیاست‌های کلی نظام در قوانین مصوب وجود ندارد.
  3. 3- مجلسی که برنامه همه را تصویب می‌کند، خودش فاقد برنامه است؛ فلذا مجلس برخوردی منفعلانه دارد.
  4. 4- مجلس صحن محور است نه کمیسیون محور؛ جو سالاری، قبیله سالاری و باندبازی حاکم است؛ نه تخصص گرایی، جامع‌نگری
  5. 5- نمایندگان برای صحن معرفی می‌شوند نه برای کمیسیون‌ها؛ و در نتیجه کمیسیون‌ها فاقد صلاحیت و کارآمدی شده‌اند
  6. 6- کمیسیون‌های مجلس فاقد برنامه، اعضای با صلاحیت و قدرت برنامه‌ریزی و نظارت هستند
  7. 7- فرایندهای تصویب قوانین در مجلس عوامانه، فسادزا و قبیله سالارانه است؛ نه عالمانه
  8. 8- کمیسیون‌ها فاقد رأی طلایی در صحن و کمیسیون تلفیق هستند.
  9. 9- صحن مجلس فاقد نگاه تخصصی و فاقد صلاحیت اظهار نظر در موضوعات است
  10. 10- نمایندگان بودجه شرکت‌های دولتی را بررسی نمی‌کنند! (59% بودجه)
  11. 11- در کمیسیون‌ها و صحن
    • – عدم توجه به اهداف / شاخص‌ها / نرم‌های چشم‌انداز
    • – عدم توجه به برنامه پنج‌ساله (جامعیت / مانعیت)
    • – عدم توجه به سیاست‌های کلی نظام
    • – عدم توجه به تقسیم‌کار / هم‌افزایی / عدم موازی کاری دستگاه‌ها
  12. 12- در صحن
    • – عدم توجه به تصمیمات تخصصی کمیسیون (با فرض صلاحیت‌دار شدن کمیسیون‌ها)
    • – اقلیت متخصصان موضوع مربوطه و اکثریت لابی‌ها و باندها (17 نفر در برابر 290 نفر)
    • – حاکمیت لابی‌گری – نفی تخصص
  13. 13- اکثر نمایندگان مجلس فاقد صلاحیت‌های حداقلی برای تصویب قوانین هستند؛ مثلاً وقتی قانون چک با همه پیچیدگی‌های فنی بررسی می‌شود؛ چند درصد نمایندگان صلاحیت اظهار نظر دارند؟ چه در کمیسیون و چه در صحن! در حوزه نظارت بر دستگاه‌ها نیز چنین است.

 

هشدار دلسوزانه

با تغییر اشخاص درون مجلس نمی‌توان از آن انتظار صلاح و اصلاح داشته باشیم! مگر آن‌که نمایندگان منتخب؛ اولین کارشان اصلاح ساختار و فرآیندهای مجلس باشد.

 

راهکارهای میان مدت حل آسیب‌های مطروحه

  1. 1- اصلاح قانون اساسی
    • – طراحی قوه مقننه کشور بر اساس دو مجلسی (نمایندگان و سنا)

مجلس سنا با تجمیع مجمع تشخیص مصلحت، شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای عالی امنیت ملی، شورای عالی فضای مجازی و … و اصلاح ترکیب آن‌ها؛ تبدیل به مجلسی تخصصی برای برنامه‌ریزی‌های کلان کشور ایجاد می‌شود و مجلس نمایندگان برای برنامه‌ریزی‌های کوتاه مدت و بودجه‌های سنواتی ایفاء نقش می‌نماید.

    • – ایجاد مکانیزم مناسب برای کنترل تطابق قوانین با سیاست‌های کلی نظام

 

راهکارهای کوتاه مدت حل آسیب‌های مطروحه

  1. 1- اصلاح قانون آیین‌نامه داخلی مجلس
    • – اصلاح ساختار کمیسیون‌ها؛ برای هویت بخشی تخصصی به کمیسیون‌ها.
    • – اصلاح روش انتخاب اعضای کمیسیون‌ها؛ برای تخصص پایه کردن کمیسیون‌ها.
    • – اصلاح ساختار اداره مجلس در مواردی مانند رأی‌گیری، ارجاعات کارشناسی.
    • – اصلاح فرایندهای تصویب قوانین عمومی و قانون بودجه.
    • – اعمال رأی طلایی برای کمیسیون‌ها، در تصویب قوانین (کمیسیون محور نمودن مجلس)
    • – اعمال رأی طلایی برای کمیسیون تلفیق، در تصویب قانون بودجه (کمیسیون محور نمودن مجلس)
    • – ایجاد مکانیزم موقتی برای کنترل تطابق قوانین با سیاست‌های کلی نظام در درون مجلس
  2. 2- اصلاح قانون انتخابات
    • – اعلام حضور برای نامزدی مجلس، حداقل یک سال قبل از انتخابات.
    • – اصلاح شاخص‌های نمایندگی
    • – امتحان از نمایندگان مجلس شورای اسلامی مانند خبرگان رهبری
    • – معرفی نامزدها بر اساس شاخص‌ها و کمیسیون تخصصی مشخص توسط احزاب و گروه‌های سیاسی
  3. 3- احیای تحزب و تقویت احزاب
    • – قوت بخشی به احزاب واقعی
    • – حذف احزاب نمایشی و خلق‌الساعه در هنگام انتخابات
    • – مسئولیت دهی و مسئولیت خواهی از احزاب در انتخابات کشور
  4. 4- سایر موارد
    • – تقویت و تثبیت نقش طرح و برنامه‌ای کلان مجلس در کشور (خروج از انفعال مجلس در تصویب بودجه‌ها)
    • – تبیین و تصویب برنامه بیست‌ساله و پنج‌ساله برای مجلس (برنامه محور نمودن و فعال نمودن مجلس)
    • – تعیین تکلیف نظام تخصیص بودجه و ابلاغ به دولت
    • – برقراری ارتباط نظام‌مند بین چشم‌انداز، برنامه پنج‌ساله و بودجه سنواتی
    • – ورود مجلس به بررسی و تصویب قانون بودجه شرکت‌های دولتی (59% بودجه)

«پایان»

همچنین ببینید

طاغوت صهیونیسم و پاسخ به یک شبهه

در ادامه مباحث شیطان شناسی و شیطان ستیزی در اینجا می خواهیم به یک شبهه …

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *