تفاوت AHP و ANP

فرایند تحلیل شبکه‌ای چون حالت خاصی از AHP و شکل گسترده آن است، بنابراین تمامی ویژگی­های مثبت آن از جمله سادگی، انعطاف‌پذیری، به‌کارگیری معیارهای کمی و کیفی به‌طور هم‌زمان و قابلیت بررسی سازگاری در قضاوت‌ها را دارا بوده و مضافاً می‌تواند ارتباطات پیچیده بین عناصر تصمیم را با به‌کارگیری ساختار شبکه‌ای بجای ساختار سلسله مراتبی در نظر بگیرد. این تفاوت در نمودار زیر نشان داده شده است. (زبردست 2011)

 

تفاوت AHP و ANP

بنابراین می‌توان گفت فرآیند تجزیه و تحلیل شبکه‌ای یا ANP یکی دیگر از تکنیک‌های تصمیم‌گیری چند معیاره است که «فرآیند تحلیل سلسله‌مراتبی» یا AHP را با جایگزینی «شبکه» بجای «سلسله مراتب» بهبود می‌بخشد.

 

تفسیر شکل بالا چندان پیچیده نیست. شکل (a) یک نمودار ساده تحلیل ساده مراتبی AHP را نشان می‌دهد. درست مانند تکنیک AHP ساختار سلسله مراتبی هدف، معیارها و گزینه­ها نمایش داده شده است. در مدل تحلیل سلسله مراتبی روابط درونی معیارها و زیرمعیارها در نظر گرفته نمی­شود اما اگر فرض شود میان معیارها رابطه وجود دارد یا میان زیرمعیارهای هر معیار رابطه وجود دارد در این صورت ساختار مدل به‌صورت شبکه در خواهد آمد (مشابه شکل b). این شبکه[1] روابط همان وجه تسمیه تکنیک ANP است؛ بنابراین در یک کلام باید گفت ANP همان AHP است فقط در آن روابط درونی معیارها و زیرمعیارها نیز لحاظ می­شود.

 

مطابق اصل همبستگی در AHP عناصر هر سطح صرفاً به عناصر سطح بالاتر وابسته‌اند، یعنی ضرایب اهمیت عناصر هر سطح لزوماً بر اساس سطح بالاتر مشخص می‌شود؛ درحالی‌که در بیشتر اوقات بین آلترناتیوهای تصمیم و معیار‌های تصمیم­گیری، روابط و همبستگی متقابل وجود دارد. فرآیند تجزیه و تحلیل شبکه‌ای می‌تواند به‌عنوان ابزاری سودمند در مسائلی که تعامل بین عناصر سیستم تشکیل ساختار شبکه‌ای می‌دهند به کار گرفته شود. درحالی‌که AHP روابط یک‌طرفه را بین سطوح تصمیم به کار می‌گیرد.

 

فرآیند تجزیه و تحلیل شبکه‌ای شرایطی را مهیا می‌کند که روابط متقابل بین سطوح تصمیم‌گیری و معیارهای تصمیم به شکل کلی‌تری مورد بررسی و ملاحظه قرار گیرند. اگرچه فرآیند تجزیه و تحلیل شبکه‌ای نیز یک مقیاس اندازه‌گیری نسبی مبتنی بر مقایسات زوجی را به کار می‌گیرد، اما به مانند AHP یک ساختار اکیداً سلسله‌مراتبی را به مسئله تحمیل نمی­کند، بلکه مسئله تصمیم‌گیری را با به‌کارگیری دیدگاه سیستمی توأم با بازخورد، مدل‌سازی می‌کند.

 

خلاصه اینکه آنچه موجب شباهت مدل ANP و AHP است اصول تحلیل آن‌ها است. هر دو این مدل­ها توسط دکتر ساعتی مطرح شده‌اند و هم او بوده است که اساس تحلیل را بر مقایسه‌های زوجی پایه‌گذاری کرده است؛ بنابراین می‌توان شباهت‌ها و تفاوت­های دو تکنیک را در کاربرد و نحوه بیان ترجیحات جستجو کرد:[2]

• هر دو تکنیک برای تعیین اولویت عناصر بکار می‌روند.

• اساس تعیین اولویت در هر دو تکنیک مبتنی بر مقایسه‌های زوجی است.

• مدل AHP دارای ساختار کاملاً مشخص و قاعده‌مندی از توالی هدف، معیارها و زیرمعیارها است، اما مدل ANP هیچ ساختار خاص و قابل پیش‌بینی ندارد.

• در مدل AHP هر عنصر بر اساس عنصر بلا واسطه بالادستی خود مقایسه می­شود، اما در ANP قاعده­ای از قبل مشخص ندارد و ویژگی‌های مدل و دیدگاه طراح مسئله مشخص می‌کند که کدام عنصر باید با کدام عنصر مقایسه شود.

• در مدل AHP وزن نهایی بر اساس ضرب ساده اهمیت هر عنصر در خوشه بالای خود به دست می‌آید اما در تکنیک ANP با محاسبه سوپرماتریس حد وزن نهایی عناصر به دست خواهد آمد.

 

———————————

[1] Network

[2] http://www.parsmodir.com/thesis/ahp-vs-anp.php