روزنامه اصفهان زیبا – 3 شهریور  ۱۳۹۴

…

در ادامه سلسله مقالات مدیریت جامع فرهنگ پس از بیان ضرورت موضوع، چند سوال کلیدی درباره فرهنگ مطرح کردیم و سپس به تعریف مدیریت و ابعاد آن و نیز فرهنگ و سطوح و ویژگی های آن، و مفهوم زنجیره خلاق فرهنگ و چرخه تولید محصولات فرهنگی پرداختیم. اینک در مقاله هفتم و در ادامه بحث فرهنگ، به مفهوم جدید زنجیره ارزش فرهنگ می پردازیم.

 

تعریف زنجیره ارزش

زنجیره ارزش، مجموعه‌ای از عملیات است كه در یك صنعت به‌صورت زنجیرگونه انجام می‌پذیرد تا به خلق ارزش منجر شود. محصولات از میان حلقه­های این زنجیره عبور می‌کنند و در هر حلقه، ارزشی به محصول نهایی افزوده می‌شود. رویكرد زنجیره ارزش در تحلیل فعالیت‌های درون‌سازمانی، ابزاری مؤثر در شناخت نقاط ضعف و قوت و تصمیم‌گیری در مورد هریك از این فعالیت‌هاست. این زنجیره از دو سو با مؤثرترین عوامل محیطی، یعنی تأمین‌کنندگان و مشتریان مرتبط می‌شود. (محترمی, 1382)

 

ارزش‌های تعریف‌شده در یك زنجیره ارزش، به دو گروه اصلی ارزش‌های محسوس (تمام مبادلات كالاها، خدمات یا درآمد شامل تمام معاملات كه دربرگیرنده قراردادها، برگه‌های رسید، رسید درخواست‌ها، درخواست برای طرح‌ها، تأییدیه‌ها و پرداخت­ها) و ارزش­های نامحسوس (دانش و مزایا) تقسیم می‌شوند. (ف. رهنورد & محمدی, 1388)

 

بر این اساس مدل‌های مختلفی درزمینه­ی زنجیره ارزش ارائه‌شده، که می‌توان گفت یکی از مقبول‌ترین آن‌ها مدل زنجیره ارزش پورتر^[1] است.

مایكل پورتر اندیشمند حوزه کسب‌وکار، در سال 1985 مدل زنجیره ارزش را ارائه داد. بر اساس این مدل، فعالیت‌های دخیل در سازمان‌های تولیدی و خدماتی ر ا می‌توان به دو بخش فعالیت‌های اصلی (ارزش افزا) و فعالیت‌های حمایتی تقسیم كرد.

 

لذا با توجه به اینکه شناخت دقیق ورودی­ها، پردازش و خروجی­های سازمان از اهمیت بالایی برخوردار است. برای حصول این شناخت می‌توان از الگوی زنجیره ارزش پورتر به‌عنوان یکی از الگوهای معتبر استفاده نمود. در این مدل، فعالیت‌های اصلی و پشتیبانی هر سازمانی مشخص گردیده است. بر این اساس می‌توان شناخت لازم را از سازمان، مأموریت­ها و اجزای آن به دست آورد. (ماهرالنقش, شبیه سازی بحران, 1392)

 

تعریف زنجیره ارزش فرهنگ

بر اساس تعاریفی که درباره فرهنگ، زنجیره ارزش، چرخه فرهنگ و زنجیره خلاق فرهنگ گذشت، زنجیره ارزش فرهنگ به شرح زیر تعریف می‌شود.

زنجیره ارزش فرهنگ، مجموعه‌ای از عملیات­ است (فعالیت‌های اصلی و پشتیبانی) كه در حوزه مدیریت فرهنگ به‌صورت زنجیروار انجام می‌پذیرد تا به خلق ارزش‌های محسوس و غیر محسوس و افزایش اثربخشی اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی فرهنگ منجر شود.

 

مدل زنجیره ارزش فرهنگ

هدف از طراحی مدل زنجیره ارزش فرهنگ، به‌کارگیری مؤلفه‌های اثرگذار و ایجاد هم‌افزایی میان بازیگران اصلی عرصه فرهنگ در راستای رشد و تعالی فرهنگ سازمان/کشور است.

 

بر اساس تعریف فوق و مدل زنجیره ارزش پورتر، مدل زنجیره ارزش فرهنگ و اجزای آن به شرح ادامه تبیین می‌گردند.

الف- فعالیت‌های اصلی فرهنگ؛ دربرگیرنده مجموعه فعالیت‌های زیر هستند.

1. 1- آفرینش
2. 2- تولید
3. 3- ساخت
4. 4- بازاریابی و توزیع
5. 5- فروش
6. 6- خرید
7. 7- مصرف

 

ب- فعالیت‌های پشتیبانی فرهنگ؛ دربرگیرنده مجموعه فعالیت‌های زیر برای پشتیبانی از اجرای فعالیت‌های اصلی فرهنگ هستند.

1. 1- مدیریت سرمایه­های انسانی: هنرمندان، مدیران و کارکنان حوزه‌های فرهنگی، صنعتگران عرصه فرهنگ، فروشندگان و توزیع‌کنندگان محصولات فرهنگی
2. 2- مدیریت منابع دانشی: کسب دانش، تولید دانش، ذخیره‌سازی دانش، به‌کارگیری دانش، ارزیابی دانش، نیازسنجی، آینده‌پژوهی، اولویت‌بندی،
3. 3- مدیریت منابع مالی: اعتبارات فرهنگی، تسهیلات و یارانه­ها، کمک‌های بلاعوض، تخفیف تعرفه­های مالی
4. 4- مدیریت منابع نرم‌افزاری: قوانین و مقررات، فرآیندهای فرهنگی، نظامات فرهنگ (نظام‌مهندسی فرهنگ، نظام رصد فرهنگ)، ارتباطات و فرآیندها، آموزش، پژوهش
5. 5- مدیریت منابع سخت‌افزاری: املاک، مستغلات، تجهیزات، فناوری

 

ج- بازیگران اصلی (عوامل انسانی) این عرصه شامل موارد زیر است:

• * خلق‌کنندگان هنر
• * تولیدکنندگان محصولات فرهنگی، اعم از حقیقی و حقوقی
• * بازاریاب­های محصولات فرهنگی، اعم از حقیقی و حقوقی
• * فروشندگان محصولات فرهنگی، اعم از حقیقی و حقوقی
• * خریداران محصولات فرهنگی، اعم از حقیقی و حقوقی
• * مصرف‌کنندگان محصولات فرهنگی، اعم از حقیقی و حقوقی

 

د – خروجی‌ها و اثربخشی‌های این عرصه شامل موارد زیر است:

• * اثرات اجتماعی فرهنگی
  • رشد و تعالی مؤلفه‌های فرهنگی
  • کاهش آسیب‌های اجتماعی
• * اثرات اقتصادی
  • افزایش کارآیی و اثربخشی
  • رشد و تعالی اقتصادی

 

نکته مهمی که در اینجا لازم به ذکر است اینکه، هیچ‌یک از محصولات (کالاها و خدمات) فرهنگی دارای هیچ‌گونه اثربخشی نخواهند بود، مادامی‌که مورداستفاده قرار نگیرند. لذا موضوع واردکردن محصولات فرهنگی در سبد کالایی مخاطبانش یکی از گام‌های پراهمیت زنجیره ارزش فرهنگ خواهد بود.

 

بر اساس موارد فوق‌الذکر مدل مفهومی زنجیره ارزش فرهنگ را به شرح ادامه ملاحظه می‌نمایید.

 

 

 

در آخر از همه صاحب نظران و نخبگان عرصه مدیریت و فرهنگ تقاضا می شود تا نقدها و نظرات تکمیلی خود را از طریق سایت www.amaher.ir با نگارنده در میان گذارند.

 

—————————

[1] Porter’s chain value model