فرهنگ عمومی (هشت): آیا دشمن دانا بهتر از دوست نادان است؟

در اشعار و ضرب المثل های ایرانی درباره دوست نادان و دشمن دانا مطالب زیادی داریم که در مجموع می گوید، دشمن دانا بهتر از دوست نادان است. مانند موارد زیر:

دوستي با مردم دانا نكوست  ///  دشمن دانا به از نادان دوست

دشمن دانا بلندت مي كند  ///  بر زمينت مي زند نادان دوست

……………..

ضرب دشمن اگرچه با ضرر است  ///   زدن دوست جان گدازتر است

……………..

خصـم دانا که دشمن جان است  ///   بهتر از دوستی که نادان است

……………..

دوستی ابله بتر از دشمنی است  ///   او به هر حیله که دانی راندنی است

……………..

نگه كن كه داناى پيشين چه گفت  ///  بدان گه كه بگشاد راز نهفت‏

             كه دشمن كه دانا بود به ز دوست  ///  با دشمن و دوست دانش نكوست‏

             كه دانا اگر دشمن جان بود  ///  از آن دوست بهتر كه نادان بود

……………..

          دوستى با مردم دانا نكوست  ///  دشمن دانا به از نادان دوست‏

             ز آن كه از عاقل جفائى گر رود  ///  از وفاى جاهلان خوشتر بود

             گفت پيغمبر عداوت از خرد  ///  بهتر از مهرى كه از جاهل رسد

اما چند نکته:

1. دشمن

1.1.   شناخته شده است.

1.2.   همواره قصد ضربه زدن و نابودی ما را دارد

1.3.   و چون ما متوجه این امر هستیم، کاملاً مراقب او هستیم، و توطئه هایش را خنثی می کنیم.

1. اما دوست

2.1.   چون از دوست خیالمان راحت است، و او را دشمن نمی دانیم

2.2.   پس اگر این دوست از دانائی لازم برخوردار نباشد، ممکن است ضربات جبران ناپذیری به ما وارد کند

…………………………

از طرف دیگر اگر دشمن دانا را با دشمن نادان مقایسه کنیم، طبیعی است که دشمن دانا خطرش برای ما بیشتر از دشمن نادان است، چرا که با علم به ما ضربه می زند و ضرباتش خطرناک تر است.

…………………………

پس بالاخره دشمن دانا بهتر است یا دوست نادان؟

لذا بهتر است رجوع کنیم به قول معصومین (علیهم السلام) که گفتارشان حجت دنیا و آخرت مان است.

…………………………

«و لقمان فرمود: دشمن حليم بهتر از دوست نادان مى ‏باشد»[1]

امير المؤمنين (عليه السّلام) می فرمایند: «دشمن دانا بهتر از دوست نادان است.»[2]

امام حسن عسكرى (عليه السّلام) می فرمایند: «دوست نادان مايه رنج و زحمت است.»[3]

 امير المؤمنين (عليه السّلام) می فرمایند: «كن بعدوّك العاقل، اوثق منك بصديقك الجاهل» یعنی «باش بدشمن عاقل خود اعتماد دارنده‏ تر، از دوست نادان خود.»[4]

امير المؤمنين (عليه السّلام) می فرمایند: «استشر عدوّك العاقل و احذر رأى صديقك الجاهل» یعنی «مشورت كن با دشمن عاقل خود و حذر كن از رأى دوست نادان خود» زيرا كه دشمن عاقل داند كه هرگاه كسى با او مشورت كند خيانت كردن با او معقول نيست بايد آنچه صلاح او باشد باو گفت و چون عاقل است اعتماد بر رأى او هست بخلاف دوست نادان كه اعتماد بر رأى او نيست.[5]

امير المؤمنين (عليه السّلام) می فرمایند: «عدوّ عاقل خير من صديق جاهل» یعنی «دشمن عاقل به از دوست نادان است»[6]

…………………………

پس،

دشمن عاقل از دوست نادان بهتر است

و خدا ما از دوست نادان و دشمن دانا حفظ نماید.

انشاءالله

---