دشمن شناسی

انسان موجودی اجتماعی است، که می بایست توانایی برقراری ارتباط با سایر افراد موجود در اجتماع را داشته باشد. در این راستا اگر شخصی بتواند تعاملی سازنده و عاقلانه با جامعه برقرار نماید، فردی موفق به شمار می رود؛ و اگر نتواند این ارتباط را درست برقرار نماید، آن وقت است که دچار بسیاری از مشکلات اجتماعی و فردی می شود. در این رابطه در موضوع رفتارشناسی و رفتار سازمانی مباحث بسیار گسترده ای درباره ارتباط، انواع آن، روش های آن و … بیان گردیده است.

از زاویه ای دیگر، رابطه ی انسان با خدا مطرح است. انسانی موفق و سعادتمند است که بتواند این رابطه را نیز به طور صحیح و عالی برقرار نماید.

و از منظری دیگر، رابطه ی انسان با خودش مطرح است. انسانی در این عرصه پیروز است که بتواند خودش را بشناسد. «من عرف نفسه فقد عرف ربّه»[1]

…………………………

ولی یکی از مهم ترین نکات در برقراری این ارتباطات؛ چه با خدا، چه با اجتماع و چه با خودش، تشخیص دوست[2] و دشمن[3] در محیط مورد بحث است.

پس اگر کسی بتواند دوست و دشمن خود را بدرستی تشخیص داده، و روابط خود را متناسب با آن تنظیم کند، فردی موفق در تعاملات درونی، تعاملات اجتماعی و تعاملات با پروردگار خواهد بود.

…………………………

تعریف دشمن درون

پیامبر عظیم الشأن اسلام (ص) در این رابطه چنین می فرمایند: «اَعْدی عَدُوِّّكَ نَفْسُكَ الَّتی بَینَ جَنْبَیْكَ»[4]. پس خطرناک ترین و دشمن ترینِ دشمنان، نفس است؛ نفسی که ما را به بدی امر می کند. «إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلَّا مَا رَحِمَ رَبی»[5]

تعریف دشمن آشکار

خداوند متعال در قرآن می فرماید: «إِنَّ الشَّيْطانَ لَكُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدوّا»[6]  و در جای دیگر می فرماید: «إِنَّ الشَّيْطانَ لِلْإِنْسانِ عَدُوٌّ مُبينٌ »[7] پس  اصلی ترین دشمن انسان، شیطان است، و ما باید او را دشمن بدانیم.

تعریف دوست و دشمن در اجتماع

حضرت علی (ع) در نهج البلاغه چنین می فرمایند: «أَصْدِقَاؤُكَ ثَلَاثَةٌ وَ أَعْدَاؤُكَ ثَلَاثَةٌ؛ فَأَصْدِقَاؤُكَ صَدِيقُكَ وَ صَدِيقُ صَدِيقِكَ وَ عَدُوُّ عَدُوِّكَ وَ أَعْدَاؤُكَ عَدُوُّكَ وَ عَدُوُّ صَدِيقِكَ وَ صَدِيقُ عَدُوِّك».

یعنی «دوستان تو سه كسند و دشمنانت سه كس. امّا دوستان تو؛ دوست تو و دوست دوست تو و دشمن دشمن توست، و دشمنانت؛ دشمن تو و دشمن دوست تو و دوست دشمن توست.»[8]

…………………………

خلاصه

به طور خلاصه می توان وضعیت دوست و دشمن را در جدول زیر خلاصه نمود. البته این بحث می تواند در سطح فردی، اجتماعی و حتی مدیریتی کلان کشوری و بین المللی مورد توجّه قرار گیرد.

………..

---