مهندس علی ماهرالنقش وب سایت مهندس علی ماهرالنقش
موضوع پیشگیری موضوعی مهم در همه زمینه های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی است، که توجه به آن می تواند در افزایش کارآیی و اثربخشی کشور نقش به سزایی داشته باشد. بر این اساس مطالبی کاملا عملیاتی برای محقق نمودن چنین امری ارائه شده است.
مقدمه
فطرت انسان جویای حق، کمال و سعادت است؛ و به همین دلیل می باشد که همواره انسان به دنبال رشد و کمال در همه زمینه‌های مادی و معنوی است. البته بعضی مواقع این ویژگی الهی در جهت‌های نامناسب منحرف شده و در مسیر مال‌اندوزی، قدرت طلبی، افزون طلبی و برتری جویی قرار می گیرد. لذا خداوند می فرماید: «تِلْكَ الدَّارُ الْآخِرَةُ نَجْعَلُها لِلَّذينَ لا يُريدُونَ عُلُوًّا فِي الْأَرْضِ وَ لا فَساداً وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقينَ[1]».
بر اساس همین نگاه، انسان در طول حیات خود، همواره به دنبال کسب منفعت و دفع ضرر از خودش بوده است. لذا تعریفی که از شهوت و غضب می نمایند بر پایه همین جذب منافع و دفع مضررات استوار است، که اگر در خدمت عقل قرار گیرد، الهی و اگر نه، شیطانی خواهد بود.[2]
و انسان مؤمن بر اساس رسالت وجودی خود که خداوند تعریف نموده «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِيَعْبُدُونِ[3]» به دنبال انجام عبودیت است و در این مسیر می بایست وظیفه خود را شناسایی، اولویت بندی و سپس با قدرت و سرعت به آن عمل نماید.
با این مقدمه کوتاه در موضوع بسیار مهم «پیشگیری» ورود می نماییم.
اهمیت و ضرورت
جمله معروفی است که می گوید: «پیشگیری مقدم بر درمان است». این عبارت آنقدر بدیهی است که نیازی به استدلال ندارد. یعنی از بدیهیات عقلی است. البته دلایل زیادی هم برای آن وجود دارد. مانند موارد زیر:
- پیشگیری ارزان و درمان گران است.
- پیشگیری ممکن و درمان بعضی وقت ها ناممکن است.
- پیشگیری آسان و درمان سخت و دشوار و دردناک است.
اگر به این موضوع از نگاه دینی هم بنگریم، اساس تعالیم و دستورات الهی بر پیشگیری از خطا و گناه و لغزش استوار است، مثلاً در اصل «پیشگیری از گناه، آسان‌تر و کم‌خطرتر از توبه پس از گناه است» و بسیاری موارد از این دست.
موضوعات قابل ورود در امر پیشگیری
اگر مقدمات فوق‌الذکر را بپذیریم، سوالی مطرح می شود که «چه موضوعاتی برای پیشگیری مطرح و یا اولویت دارند؟» البته دستیابی به جوابی دقیق و علمی مستلزم کار علمی و بهره گیری از تجربیات قبلی است. اما بر اساس نگاهی کلان به موضوع موضوعاتی مانند موارد زیر را می توان بر شمرد.
- حوزه اجتماعی
- آسیب های اجتماعی؛ مانند طلاق، اعتیاد، سوء اخلاق، خودکشی، سرقت…
- جرائم اجتماعی
- آسیب های موجود در نظام تعلیم و تربیت
- آسیب های موجود در نظام امور خیر
- امراض
- لا علاج؛ مانند سرطان و ایدز
- صعب العلاج؛ مانند آلزایمر، پارکینسون و دیابت
- شیوع بالا؛ مانند سکته، مرگ مادران و مرگ نوزادان
- حوزه فرهنگی
- مهجوریت قرآن
- کاهش چشم گیر تفکر و تعقل
- احساسی بودن و عمل نمودن جامعه
- بی تفاوتی و کمبود انگیزه
- تنبلی
- خشونت
- بی نظمی
- ضعف در فرهنگ ترافیک
- …
- حوزه سیاسی
- کمبود کارآیی ارکان و اجزاء نظام اداری کشور
- جرائم انتخاباتی و سوء خلق انتخاباتی
- فساد
- رانت
- انحصار
- …
- حوزه اقتصادی
- قاچاق
- بلایای طبیعی
- حریق
- تصادفات
- جاده ای
- شهری
- …
پس از اولویت بندی موضوعات، نوبت به تعیین روش های ورود در امر بررسی، آسیب شناسی، تحلیل، تجویز و اقدام می رسد. برای این کار طبیعتاً از روش های علمی و عملی آزموده شده در جهان می بایست بهره کافی برد.
مراحل و اقدامات
مراحل اجرایی ورود در موضوع پیشگیری را می توان به شرح موارد زیر تعریف نمود:
اقدامات مقدماتی
- نیت خالصانه و عزم جدی بر انجام کار
- شناسایی تیم
- فکری
- اجرایی
- تعیین میزان اعتبار کلی قابل اختصاص و اختصاص آن در بازه های زمانی مناسب و متناسب با نیاز
- اختصاص مکان متناسب با میزان توسعه کار
- برنامه ریزی راهبردی
- چشم انداز
- اهداف کلان
- سیاست ها
- …
- برنامه ریزی عملیاتی
- میان مدت
- کوتاه مدت
- سازماندهی
- شناسایی و مذاکره با تیم فکری، اتاق فکرها، دستورالعمل ها و شیوه نامه ها و فرآیندها
- شناسایی و مذاکره با تیم اجرایی، مدیریتی، دستورالعمل ها و شیوه نامه ها و فرآیندها
- در صورت نیاز ثبت سازمان مردم نهاد – خیریه
اقدامات فکری
- احصاء و تعیین موضوعات قابل ورود
- اولویت بندی موضوعات بر اساس روش های علمی و با استفاده از دیدگاه خبرگان موضوع
- تشکیل اتاق های فکر برای آسیب شناسی، بررسی، تحلیل و تجویز در موضوعات اولویت بندی شده
اقدامات اجرایی
- تشکیل اتاق های فکر در موضوعات تعریف شده اولویت دار
- استقرار تیم اجرایی و سازماندهی و استقرار ایشان
- مذاکره با دستگاه ها و نهادها متولی امور اولویت دار؛ برای ایجاد سوال، زمینه سازی، مسأله سازی، طرح مشکل، طرح جواب، اقناع نمودن، همراه سازی و نهایتاً اقدام برای رفع مشکلات بر اساس تجویزهای انجام شده
- فرهنگ سازی و گفتمان سازی؛ برای ایجاد زمینه تغییرات و تحولات به سمت رشد و تعالی
- مطالبه گری؛ از مسئولان و متولیان امور اولویت دار به منظور زمینه سازی برای اصلاحات
جمع بندی
خلاصه اینکه موضوع پیشگیری امری ضروری و اولویت دار برای رشد و تعالی کشور می باشد و با انتخاب اولویت های کشور می توان اقداماتی موثر و صدقات جاریه و ماندگار ایجاد نمود.
—————————————-
[1] القصص : 83
[2] خداوند متعال دو غریزه در وجود هر انسانى قرار داده که تمام تلاشها و کوششها و زحمات انسان از آن دو سرچشمه مى گیرد: غریزه جلب منفعت و غریزه دفع ضرر. هر انسانى به دنبال جلب منافع مادّى و معنوى خویش و در پى دفع ضررهاى مادّى و معنوى خود مى باشد. تمام علوم و دانشها و صنایع و اختراعات و اکتشافات و پیشرفتهایى که نصیب انسان شده، به واسطه همین نکته مهم است که منافع را جلب و ضررها را دفع مى کند. حتّى عبادات و اطاعات و تهذیب نفوس و خودسازى و مبارزه با نفس نیز از همین جا سرچشمه مى گیرد. زیرا اگر انسان عبادت مى کند براى این است که به بهشت برود، یا به این منظور است که به مقام قرب پروردگار نایل شود. و اگر به میدان جهاد مى رود و تمام خطرات جنگ را به جان مى خرد، براى آن است که فیض عظماى شهادت نصیبش گردد و نزد پروردگارش روزى بخورد، که اینها همه جلب منفعت معنوى است. تنها یک جا از مرحله جلب منفعت و دفع ضرر فراتر مى رود و آن زمانى است که به مقام فناء فی الله مى رسد. http://makarem.ir/main.aspx?reader=1&pid=61917&lid=0&mid=30233
[3] الذاريات : 56
