شورای عالی انقلاب فرهنگی باید پاسخگو باشد

مهندس ماهرالنقش در مصاحبه اختصاصی با هفته نامه جام اصفهان تأکید کرد: شورای عالی انقلاب فرهنگی باید پاسخگو باشد.

—————-

بخش دوّم

—————-

در مصاحبه های گذشته تان بیان کرده بودید که مدیریت جامع فرهنگ یک ضرورت است نه یک انتخاب. آیا فکر می کنید این موضوع اجرایی و عملی باشد؟

جواب را با یک سوال شروع می کنم که آیا ما بجز مدیریت جامع فرهنگ راه دیگری هم داریم؟ یعنی اگر این کار را نکنیم چه بکنیم؟ سوال بعدی که آیا اجرایی است ؟ بله این طرح کاملا عملیاتی است و طرح هم غنای مفهومی دارد و هم غنای عملیاتی. البته یک سری الزامات مهم هم دارد. اوّلین الزام آن رسیدن به باور عمومی که این یک ضرورت است و اگر نکنیم کشور ضربه جدی می بیند. همانند اتفاقی که در حوزه اقتصادی و طرح تحول اقتصادی افتاد و کشور به این فرهنگ و باور رسید که باید این طرح اجرا بشود، و اگر نشود در چند سال بعد کشور به انحطاط اقتصادی می رسد. این ماجرا باید در مدیریت جامع فرهنگ هم اتفاق بیافتد و جامعه به این باور برسد که اگر این طرح اجرا نشود، فرهنگ کشور ضربه جدی می بیند.

الزام بعدی آنست که نگاه هایمان نگاه ملی باشد اگر نگاهمان بخشی شد ضربه می خوریم. باید منیّت های سازمانی مان را کنار بگذاریم و بپذیریم که اگر مثلا ماموریتی را باید به سازمان دیگری بسپاریم تا کار بهتر انجام شود، از خود مقاومتی نشان ندهیم. حتی درجاهایی ممکن است مدیران عالی نظام به این نتیجه برسند که چند سازمان درهم ادغام بشوند اینجاست که منیت ها نباید مانع کار بشود. یعنی بگوییم اگر صلاح کشور در این است که این سازمان حذف شود، این کار انجام شود. بحث بعدی در مقابل تغییرات مقاومت نکنیم و باید در حرکت های تحولی این اینرسی تغییر را به حداقل برسانیم. البته درصدی از خطاها را هم بپذیریم. ولی قطعاً با همه این خطاهای احتمالی، نتایج مدیریت جامع فرهنگ از وضعیت فعلی فرهنگی بسیار بهتر خواهد بود. و نکته آخر آنکه نگاه های قومی قبیله ای را کنار بگذاریم. افراد بسیاری با نگاه حزبی و تشکلی، خود را از حضور افراد کارآمد محروم می کنند. مقام معظم رهبری تعبیر خودی و غیر خودی دارند. این فرمایش ایشان را مبنا قرار دهیم؛ و از اصولگرایان نوع یک و دو که امروزه مطرح می کنند، از همه استفاده کنیم. حتی اگر لازم بود از یک فرد غیر خودی برویم دانشی را کسب کنیم و از آن استفاده کنیم، که این دستور پیامبر(ص) نیز بوده است. بنابراین با رعایت این الزامات، این طرح حتماً اجرایی و عملیاتی است.

طرح مدیریت جامع فرهنگ مخالفانی هم دارد ؟ اگر دارد چه کسانی و با چه استدلال و اگر خیر چرا ما هنوز شاهد ایجاد این نظام نبوده ایم؟

موضوع مدیریت جامع فرهنگ جدای از بحث ضرورت نقلی که مقام معظم رهبری سال هاست مطالبه اش می کنند، یک ضرورت عقلی است و هرکس که با ادبیات مباحث مدیریتی آشنا باشد به محض اینکه ضرورت های مدیریت فرهنگی کشور را مطرح می کنیم، سریع تایید می کند به همین لحاظ در بحث منطقی کار، هیچ مخالفی نداریم ما این طرح را در سطوح مختلف کشوری ارائه داده ایم، مثلاً در کمیسیون مشورتی شورای عالی انقلاب فرهنگی با اصل این کار موافقند و پیشنهادهای تکمیلی نیز داشته اند که لحاظ شده است. مرکز مطالعات راهبردی شورای عالی انقلاب فرهنگی، نهاد ریاست جمهوری، تعدادی از نمایندگان مقام معظم رهبری در استانها همگی تایید می کنند.

اما این که چرا این اتفاق در کشور نیفتاده است را، باید در درجه اوّل شورای عالی انقلاب فرهنگی پاسخ دهد. چون شورا مخاطب رهبری بوده و موظف به انجام این کار. در سطح ملی هم وظیفه رسانه هاست که باید این مطالبه رهبری را به یک مطالبه عمومی تبدیل کنند. این نکته کلیدی است که چرا مطالبه چند ساله مقام معظم رهبری به مطالبه عمومی تبدیل نشده است. بنظر بنده در این خصوص رسانه ها کوتاهی کرده اند. باید این سوال در همه جا و در همه رسانه ها یک سوال کلیدی شود و مطرح شود، که چرا ما هنوز مدیریت جامع فرهنگ در کشور نداریم. مقام معظم رهبری هم در دیدار اخیرشان با دانشجویان به مسئولان گفتند که باید به داخل دانشگاه ها بروند. لذا همه رسانه ها مشترکاً و جداگانه این سوال مهم را از مسئولان شورای عالی انقلاب فرهنگی بشود که چرا این مطالبه رهبری هنوز بر زمین مانده است.

رابطه بین مهندسی فرهنگ و مدیریت جامع فرهنگ چیست و چگونه می توان موفقیت این طرح را محک زد ؟

مهندسی فرهنگ یک جزء از اجزاء مدیریت جامع فرهنگ است. تدوین سند مهندسی فرهنگ یک ضرورت است، تا بتوان در کنار سایر پیش نیازهای مدیریت جامع فرهنگ پازلی را چید که به فرهنگ سامان دهد. لذا باید اوّلویت بندی کرد و به همه مولفه های مدیریت جامع فرهنگ توجه کرد، و الا به جایی نخواهیم رسید.

زیرا وقتی می گوییم مهندسی فرهنگ یعنی اینکه چیستی فرهنگ را مشخص کنیم. مولفه های فرهنگ، شاخص های فرهنگ، تعامل مولفه های فرهنگ با یکدیگر، اثرگذاری و اثرپذیری مولفه ها بر یکدیگر و … همه این موارد را تبیین کنیم. به عبارتی چارچوب نظری فرهنگ را مشخص کنیم. ولی آیا همه مدیریت جامع فرهنگ همین است؟ نه. این تازه اوّل کار است. در اینجا تازه چارچوب های کار را مشخص کرده ایم.

به عبارت دیگر در مدیریت جامع فرهنگ بعد از مهندسی فرهنگ باید بقیه اجزاء آن را عملیاتی کرد ودر جامعه پیاده سازی نمود و در استانها در سطوح مختلف درگیر موضوعات فرهنگی بشویم و با آسیب ها اجتماعی که نشانگر وضعیت فرهنگی یک جامعه هستند، محک بخورند. زیرا در واقع آسیب های اجتماعی بعنوان نشانگرهای وضعیت فرهنگی جامعه هستند. همانند معاینه کنندگان فنی خودروها که حسگر خود را درمقابل اگزوز خودرو قرار می دهند و از روی دود خودرو، کارایی موتور را سنجش می کنند؛ در مدیریت جامع فرهنگ، آسیب های اجتماعی نشانگرهای سنجش موفقیت کارایی موتور فرهنگ کشور هستند.

نقش سند چشم انداز بیست ساله کشور به عنوان یک سند بالادستی در مدیریت جامع فرهنگ چگونه اعمال می شود ؟

در بحث سند چشم انداز تعبیر مقام معظم رهبری چنین است که بعد از قانون اساسی دوّمین سند محکم در کشور سند چشم انداز است و بر آن تاکید بسیاری دارند. علاوه بر این تاکید عقلی هم داریم که در امر مدیریت کشور باید یک هدف کلان و عالی مشخص کنیم و در چهارچوب برنامه ریزی های از بالا به پایین سال به سال گام های مشخصی را برداریم.

در این موضوع دو نوع نگاه وجود دارد. یک نگاه چه باید بشودی که در این نگاه ما در نظام برنامه ریزی مان باید جایگاه سند چشم انداز را مشخص کنیم و متناسب با آن سند بیائیم گام های سالانه را برای تحقق این هدف تنظیم کرده و بپیماییم؛ به طور مثال در گردشگری ما باید اوّل در منطقه شویم، و برای اوّل شدن نیاز به این مقدار زیر ساخت راه، هتل، مکان استقرار مسافر و … داریم. سپس طی برنامه های سالانه راه وصول به آن اهداف را طی کنیم. و اما در نگاه آنچه هستیم باید گفت متاسفانه الان بنظر می رسد رابطه منطقی بین برنامه ریزی های سالانه در استانها و برنامه کلان سند چشم انداز وجود ندارد.

احساسی که به ما دست می دهد این است که فردی در چاهی به ریسمانی آویزان است و موش هایی در حال خوردن این ریسمان هستند، الان اوضاع فرهنگی کشور این چنین است. چرا با وجود اینکه ضرورت این کار مشخص است کسی اقدامی نمی کند؟ چرا این جراحی مدیریت فرهنگ اتفاق نمی افتد؟

همانطور که عرض کردم، اوّل پاسخگو باید شورای عالی انقلاب فرهنگی باشد. راهکار فوری هم به نظر بنده این است که قبل از اینکه موش ها ریسمان را پاره کنند، برویم به سمت ایجاد یک مطالبه عمومی. شما در تشکل های رسانه ای تان، این مطالبه رهبری را به جلو ببرید. حتی میتوان در سطح صدا و سیما مناظره بگذارید. از آقایان دعوت کنید که بیایند پاسخ دهند. به نظرم الان، این کار شما رسانه ای هاست. البته به ثمر رساندنش استمرار و صبر می خواهد.

بعضی معتقدند که اصلاً فرهنگ قابل مدیریت نیست، در حالی که شما بحث مدیریت جامع فرهنگی را مطرح کرده اید. لذا آیا اساساً فرهنگ قابل مدیریت کردن می باشد؟چرا؟

فرهنگ مجموعه است از ارزش ها، نگرش ها و رفتارها که در یک جامعه نهادینه شده و وقتی که می گوییم فرهنگ یعنی درباره ی مغز و فکر و روح و قلب آدم ها حرف می زنیم و این موضوع قابل مدیریت نیست. ما نمی توانیم به یکی بگوییم این چنین فکر نکن و یا چنین فکر بکن، چرا که اصلا این موضوع با فلسفه خلقت متفاوت است. لذا اگر کسی دنبال آنست که همه یکدست و یکسان فکر بکنند، بیراهه رفته است. ولی یک سوال این جا مطرح است و اینکه وظیفه نظام اسلامی در حوزه فرهنگ چیست ؟ ما آلان ادعای آن را داریم که به سمت یک حکومت اسلامی می رویم. یعنی نظام اسلامی را ایجاد و تثبیت کرده ایم. با فشارها، تهدیدات و جنگ مقابله کردیم و کم کم به سمت نظام سازی حرکت می کنیم و به سمت الگو شدن در دنیا به پیش می رویم. حالا در این فرایند وظیفه نظام اسلامی چیست؟ بنظر بنده به لحاظ مدیریتی، وظیفه نظام مساعد کردن شرایط، زمینه ها و زیرساخت ها جهت رشد و تعالی فرهنگ است. همانند یک باغبان و نقش آن در پرورش یک گل، که زمینه را برای رشد یک گل فراهم می کند. وظیفه نظام اسلامی در حوزه مدیریت فرهنگ هم چنین است.

ازطرفی همه بر این باورند که دشمن از جهات مختلف فرهنگی درحال جنگ با ماست. از مد لباس گرفته، تا فیلم، کتاب، آرم روی کیف مدرسه بچه ها و ….؛ و همه جوانان را هدف قرار داده است. حال وظیفه نظام اسلامی در مقابل این هجمه چیست؟ آیا نظام هیچ وظیفه ای ندارد؟ آیا باید این موضوع را رها کند؟ خوب حتماً جواب منفی است. نظام باید محیط را آماده بکند و محتوای سالم و مفید به جامعه ارائه کند؛ و از اینجا به بعد با مردم است، که آزادانه در این محیط سالم فکر بکنند و بدون تحمیل فکری راه را انتخاب بکنند و چون فطرت ها پاک هستند و محیط هم سالم است، انشاء الله انتخاب ها مثبت است. بنابراین تحمیل فکری خیر، ولی مدیریت فرهنگی آری.

اگر بخواهید در سه محور اوّلویت های مدیریت فرهنگ کشور رابیان کنید، چه مواردی را ذکر می کنید؟

بنظر بنده سه محور اوّلویت مدیریت فرهنگ کشور عبارتند از: یک اصلاح ساختار فرهنگی؛ شامل ایجاد معاونت فرهنگی و اجتماعی در استانداری ها (جدای از معاونت سیاسی امنیتی) و ارتقاء شورای فرهنگ عمومی در استان ها، بدین معنی که این شوراها باید نقش شورای راهبردی فرهنگ استانها را ایفا بکند. اوّلویت های فرهنگی توسط این شوراها، که در راس آن امام جمعه و نماینده رهبری است، تعیین بشود. علت آن هم این است که، جهت گیری فرهنگ را باید از چرخش سیاسی دولت ها مصون بکنیم و این فرمان فرهنگ را به دست نماینده ولی فقیه قرار بدهیم و بقیه بر اساس این فلش راهنما که ترسیم شده به پیش بروند.

دوّم ایجاد نظام برنامه ریزی فرهنگ. یعنی از داشته هایمان استفاده بهینه کنیم. هم اکنون بودجه های بسیار کلانی به صورت مستقیم و غیرمستقیم در حوزه فرهنگ خرج می کنیم، که باید در جهت هم گرایی و هم افزایی برنامه ریزی مدونی صورت گیرد.

سوم تربیت نیروی انسانی است. چرا که سرمایه های انسانی مهمترین سرمایه های هر سازمانی هستند. حالا ما باید مدیران فرهنگی، پژوهشگران فرهنگی، نخبگان فرهنگی درلایه های مختلف تربیت کنیم، بگونه ای که برای هرجایگاه مسئولیتی حداقل 3 گزینه مناسب برای ایفاء نقش آن جایگاه را داشته باشیم. این سه اوّلویت اصلی است.

—————–

منبع:

هفته نامه جام اصفهان، شماره 736 ، سه شنبه 25 مهر 1391- صفحه 5