فرهنگ عمومی (سه): کسب رزق حلال

یکی از مؤلفه های یک جامعه اسلامی، کسب رزق حلال در سطح جامعه می باشد. رزق حلال به عنوان ورودی خانواده و از جمله اثرگذارترین عوامل ریشه ای و مقدماتی تربیت دینی به حساب می آید.

اگر به دنبال جامعه ای متعالی، فرهیخته و کمال یافته ایم؛ می بایست به موضوع کسب حلال و حاصل آن که رزق حلال است، توجّه جدّی کنیم. چرا که مگر می شود رزق کسی حرام یا شبهه ناک باشد، و از او انتظار کمال جویی، تکامل معنوی، و رشد و تعالی عرفانی داشت.

همین است که در روز عاشورا، امام حسین (ع) وقتی با انکار مسلمینِ! لشگر عمر سعد مواجه می شوند، ریشه آن را این چنین می فرمایند: «شکم هایتان از حرام پر شده و بر دل هایتان مهر خورده است؛ دیگر حق را نمی پذیرید و به آن گوش نمی دهید.»[1]

پس اگر با نگاه مدیریت فرهنگ به این موضوع بنگریم، خوب است به سوال زیر پاسخ دهیم.

===============================================

سوال: اکنون که دشمنان انقلاب نتوانسته اند، با حرکت سریع و جنگ سخت بر مردم ما فایق آیند، اگر بخواهند در حرکتی تدریجی، نرم و دراز مدت جامعه اسلامی مان را به انحراف کشانده و آن را مهیای تفکرات انحرافی و غربی و التقاطی و … نماید، چه اقداماتی را در دستور کار خود می گذارند؟

پاسخ:

1-    شکم مردم را با رزق حرام پر می کنند. در نتیجه دیگر حق را نمی پذیرند و به آن گوش نمی دهند.

2-    القای شبهه در همه زمینه های اعتقادی و اخلاقی و رفتاری می نمایند. لذا شکمی که با حرام پر شده، آماده پذیرش شبهات شده، و آنها را به راحتی می پذیرد.

3-    سبک زندگی آنها را به تدریج از سبک زندگی اسلامی و ایرانی شان، به سبک زندگی غربی و آمریکایی و مادی بر می گردانند. لذا فردی که حرف حق را گوش نمی دهد و آن را نمی پذیرد، و شبهات را پذیرفته است؛ به راحتی سبک زندگی خودش را کنار گذاشته و سبک زندگی آمریکایی را می پذیرد.

===============================================

حال به یکی از مقولات کسب رزق حلال اشاره ای می نماییم.

پیامبر گرامی اسلام می فرمایند: الفقه ثمّ المتجر، فمن اتّجر بغير فقه، فقد ارتطم في الرّبا، ثمّ ارتطم.[2]

«اوّل فقه بعد تجارت، چه هر كس بدون آگاهى از فقه (و احكام شرعى تجارت و كسب) كسب و تجارت كند، گرفتار ربا مى‏شود و در آن فرو مى‏رود.»

و یا حضرت علی (ع) می فرمایند: مَنِ اتَّجَرَ بِغَيْرِ فِقْهٍ فَقَدِ ارْتَطَمَ فِي الرِّبَا[3]

آن كه بى دانستن فقه به بازرگانى پرداخت خود را در ورطه ربا انداخت.

یا در جای دیگری می فرمایند: «مَعَاشِرَ النَّاسِ الْفِقْهَ ثُمَّ الْمَتْجَرَ الْفِقْهَ ثُمَّ الْمَتْجَرَ وَ اللَّهِ الرِّبَا فِي هَذِهِ الدُّنْيَا أَخْفَى مِنْ دَبِيبِ النَّمْلِ عَلَى الصَّفَا»[4]

وَ قَالَ ع مَنْ لَمْ يَتَفَقَّهْ فِي دِينِهِ ثُمَّ اتَّجَرَ ارْتَطَمَ فِي الرِّبَا ثُمَّ ارْتَطَمَ فِي النَّار[5]

«هر كس احكام دينى خود را نياموزد و بازرگانى و داد و ستد كند، به ربا و پس از آن به دوزخ مى‏افتد.»

 خلاصه اینکه برای اینکه دچار ربا و رزق حرام نشویم، اول فقه – سپس تجارت

پس وظبفه مردم کسب و آموزش فقه مرتبط با شغل شان است. اگر کسی معلم است، باید فقه مربوط به شغل خودش را باد گیرد. اگر محصل، استاد، قصاب، نانوا، بانک دار، و …. است؛ باید فقه مربوط به شغلش را بیاموزد، تا دچار ربا نشود.

اما وظیفه علمای دینی و نیز مدیران فرهنگ کشور، در گام اول تبیین و تدوین فقه مربوط به مشاغل موجود در جامعه، با زبانی شیوا و روان و قابل فهم است. آن گاه در گام های بعدی ایجاد نظامات لازم برای نهادینه سازی فقه در درون مشاغل مختلف و با رعایت اولویت ها است.

در این جا باید به هشدارهای بعضی علمای عظام، درباره نشر و گسترش پدیده خطرناک ربا توجه جدی نمود. اگر آمارهای ارائه شده، صحیح باشند، فرهنگ و رزق حلال در وضعیت قرمز و  بحرانی قرار دارد. لذا مسئولان فرهنگ کشور می بایست به وظایف خود عمل نموده تا از بروز انفجاری عظیم، ولی بی صدا و تأخیری جلوگیری شود.

انشاء الله

---