الفقه ثم المتجر

الفقه ثم المتجر ،

 

یکی از عوامل کلیدی در ارتقاء و تکامل فرهنگی و دینی جامعه، رزق حلال است. حضرت علی می فرمایند: «الفقه ثم المتجر» یعنی اوّل یادگیری فقه، بعد انجام تجارت.

لذا توجه به این امر و آموزش مدیران مرتبط و مردم از اهمیت بالایی برخوردار است. شاید به همین جهت است که حضرت امام خمینی (ره) در موضوع فقهی سازی چنین فرموده اند: «ما بايد بدون توجه به غرب حيله گر و شرق متجاوز و فارغ از ديپلماسي حاکم بر جهان درصد تحقق فقه عملي اسلام بر آييم و الا مادامي که فقه در کتابها و سينه علما مستور بماند ضرري متوجه جانخواران نيست و روحانيت تا در همه مسايل و مشکلات حضور فعال نداشته باشد نمي تواند درک کند که اجتهاد مصطلح براي اداره جامعه کافي نيست.»[1]

و یا مقام معظّم رهبری (مدظله العالی) در این باره چنین می فرمایند: «تشكيل نظام اسلامى كه داعيه‏ دار تحقّق مقررات اسلامى در همه‏ صحنه‏ هاى زندگى است، و آن تحقيق و تنقيح همه مباحث فقهی اى است كه تدوين‏ مقررات اسلامى براى اداره هريك از بدنه‏ هاى نظام اسلامى بدان نيازمند است. فقه ‏اسلام آنگاه كه اداره زندگى فرد و حامعه -با آن گستردگى و پيچيدگى و تنوع را – مطمح نظر می سازد مباحثى تازه و كيفيتى ويژه می يابد، و اين همانطور كه نظام‏ اسلامى را از نظر مقررات و جهت‏ گيريهاى مورد نيازش، غنى می سازد، حوزه ‏فقاهت را نيز جامعيت و غنا می بخشد. روى آوردن به «فقه حكومتى‏» و استخراج‏ احكام الهى در همه شؤون يك حكومت، و نظر به همه احكام فقهى با نگرشی حكومتى- يعنى ملاحظه تاثير هر حكمى از احكام در تشكيل جامعه نمونه ‏و حيات طيبه اسلامى- امروز يكى از واجبات اساسى در حوزه فقه اسلامى است‏ كه نظم علمى حوزه، اميد برآمدن آن‏را زنده می دارد.[2] »

حضرت آیت الله مقتدایی نیز در این باره می فرمایند: «باید زودتر از اینها مسؤولین ما به فکر می افتادند. جداَ جایش تا حالا خالی بود. فقه ما در همه زمینه ها حکم ، دستور و نظر دارد چه به عنوان واجب چه به عنوان حرام چه مستحب و مکروه. منتهي اینها باید استخراج بشود و اگر جداَ یک جمعیتی یک گروهی اینها بنشینند و این احکام را استخراج بکنند روایات را بررسی کنند فتاوا را در بیاورند. اگر ما بتوانیم یک مطالعات دقیقی در کل کشور در ابعاد مختلف از نظر خانواده از نظر محیط دانشگاه اداره محیط بازار کسب کار امثال اینها به حرفه های مختلف. اینها هر کدام آداب و رسوم خاص خود را دارد و هر کدام آنها حکم خاص خودش را می طلبد. فرهنگ خاصی دارند که حکم خاص خودش را می طلبد. یک مطالعات گسترده عمیقی روی همه اینها بشود؛ و شاید بتوانم بگویم این یک مجاهدتی است. این را به عنوان یک جهاد شما تلقی بکنید.»

 

حضرت‌ آيه‌الله‌ محمد يزدي‌ می فرمایند: «همة‌ مشاغل‌ در نظام‌ اسلامي‌، با احكام‌ اسلام‌ گره‌ خورده‌اند و فرد نمي‌تواند بدون‌ آشنايي‌ با نظرات‌ اسلام‌ در هر يك‌ از مشاغل‌، تصميم‌ بگيرد و آن‌ را اجرا نمايد.»

حضرت آيت الله سید احمد خاتمی چنین می فرمایند: «ما درتاریخ حکومتهای به اسم دینی در حدود قرن هشتم و نهم دایره ای داشتیم به نام دایره ی حسبه , کار آن در حقیقت نظارت بر مشاغل بود و همه مشاغل فرهنگی, اقتصادی, اجتماعی, سیاسی و حتی بهداشتی و در کتاب ها چنین چیزی است. ابن الاخره کتابی نوشته به نام “معالم القربه” فی احکام حسبه در احکام سلطانیه ماورزی هم عرض کنم که بخشی در این رابطه امده شده. من معتقدم که اگر بخواهیم به این سمت برویم باید همان احیا شود. من امر صد در صد ضروری می دانم. اصولاً انقلابی، که در پی آن حکومت اسلامی تشکیل شد انتظاری که از آن می رود ، این است که اسلام در جای جای بدنه اداری اش دیده شود اسلام در صحن علنی جامعه خودش را نشان دهد و اگر مشاغل دستگاه های دولتی یا حدود آن روشن شود حرامشان را بدانند که چیست و واجبشان را بدانند که چیست من می گویم فعلا مستحب و مکروه انها پیش کش، فعلا به واجب و حرامشان پرداخته شود. بسیاری از مشکلات ما مرتفع خواهد شد.»

حضرت حجة الاسلام والمسلمين مصباحی مقدم نیز چنین می فرمایند: «با توجه به اینکه امروز با مشاغل متنوع و گسترده ای در کشورمان روبرو هستیم و هر شغلی شرح شغلی دارد ، باید این شرح شغل ها را با احکام اسلام تطبیق داد. در گذشته در زمان پیامبر و ائمه معصومين عليهم سلام  مشاغل معمول و مرسومی در جامعه بشری وجود داشته آن بزرگواران نسبت به سؤالات مردم در باره آن مشاغل اظهارنظر کرده اند. تجارت و کسب و کار از جمله گسترده ترین فعالیت هایی بوده که در آن عصر وجود داشته و به تدریج مردم از ائمه علیهم السلام سؤالات خودشان را نسبت به نوع فعالیت ها و حلیت و حرمت آن فعالیت ها داشته اند. امروز ما با تنوع بیشتر در مشاغل و يا ریزتر وتخصصی شدن فعالیت هایی که افراد در جای جای این کشور و در ارتباط با این ملت انجام می دهند مواجه هستيم. اینها نیاز به تعریف و تبیین چهار چوب رفتار شغلی دارد و می باید موضع شرع نسبت به آن رفتارهامشخص شود. به عنوان مثال ورود به شبکه اینترنت به عنوان یک شغل و ایجاد یک وبلاگ و ارتباط برقرار کردن با دیگران  ودادن اطلاعات و گرفتن اطلاعات بايد ديد چارچوب مشروع این ارتباط چيست؟ و موارد کاملاًَ نامشروع آن کدام است؟ و البته باید فرهنگ سازی شود تا استفاده کنندگان از این فضای مجازی تقید و التزام را نسبت به حکم شرع در رفتار خود رعایت کنند. روزنامه نگاری، هتل داری و گردشگری، کشتی رانی و سفرهای طولانی مدت دریایی، ارتباط با سایر ملت ها با عقاید و افکار کاملاًَ متفاوت،  ارتباط با آنها، خوردن غذای آنها، تماس بدنی با آنها  و صدها مساله ديگر موضوعات بسیار گسترده ای هستند که نیاز به تبیین احکام شرعی برای یک انسان متعهد و مقید دارند. اگر بخواهیم نسبت به نیازهای جدید فقهی و شرعی در تطبیق احکام خمسه بسط کلام بدهیم مثنوی هفتاد من کاغذ شود.»

جناب آقاي حسن رحيم پور ازغدي نیز چنین فرموده اند: «اين گفتگو را واقعاً يک جهاد بزرگ مي‌دانم، به شرطي که انشاء الله ادامه داشته باشد و يک جرقه اي نباشد و محو شود . تعبير فقهي‌سازي و اخلاق سازي که حالا هر دو را بکار برده اید، نحوه تطبيق احکام و اخلاق ديني در جامعه واقعي روي زمين، نحوه اعمال شريعت و اخلاق درجامعه اينجا و اکنون، نه جامعه فرضي. من اصلاً فکرمي‌کنم چالش اصلي انقلاب اسلامي و حکومت ديني، تشکيل حکومت ديني در اين دوران همين بوده و سه دهه گذشته ما خوب در بعضي عرصه‌ها هنوز زياد جرأت نکرديم وارد شويم يا کار چون آسان نيست. به نظرمن خود طرح اين مسئله يک جهاد بزرگ است کار آساني هم نيست. مزيت اين اخلاق حرفه‌اي که درغرب نوشته مي‌شود و به شدت مشتري دارد این است که خيلي شفاف، عمل‌گرا و منطقي مي‌آيد درست سراصل مسئله.»

**************************************************

لذا ملاحظه می شود از یک طرف نیاز جدی به تدوین فقه مشاغل و اخلاق حرفه ای برای پاسخگویی به نیازهای جامعه اسلامی وجود دارد، و از طرف دیگر همانطور که در حوزه علوم غیر دینی (دانشگاه ها)، موضوعات دسته بندی و قطب بندی شده و هر دسته از دانشمندان آن حوزه، در حوزه تخصصی خود مشغول به فعالیت هستند، حوزه های علمیه نیز برای پاسخگویی تخصصی به مسائل مختلف و متنوع جامعه، نیاز به قطب بندی دانش دینی خود دارد، که در این مجال فرصتی برای شروع آن فراهم گردیده است.

در این راستا ابتدا شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 1386 اقدامات مناسبی به عمل آورد و سپس قرارگاه فرهنگ استان اصفهان در ادامه آن راه، اقدام به تعریف و تصویب طرحی برای جامه عمل پوشاندن به مفاهیم فوق و با تعداد یک صد شغل را نمود.

بدین منظور حجه الاسلام و المسلمین احمد زادهوش معاون فرهنگی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه‌ی قم، به عنوان مسئول این طرح برگزیده شده و کار آغاز گردید.

ضمن اینکه بر این اساس در پاره ای از استان های دیگر کشور نیز این حرکت مقدّس آغاز شد.

**************************************************

امید آنکه با همّت مجری محترم طرح و نیز نظارت قوی قرارگاه فرهنگ استان اصفهان شاهد اتمام به موقع طرح و ارائه خروجی های مناسب و کاربردی آن باشیم؛ تا سپس گام های بعدی لازم برای نهادینه سازی آن در جامعه به عمل آید.

انشاء الله

**************************************************

پاره ای از لینک های مرتبط با موضوع:

http://www.eeculture.ir/?p=973

خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران – کد خبر: 30524238  تاريخ انتشار : 26/05/1390 – 13:49

http://esfahan.irna.ir/News/30524238/%D8%B7%D8%B1%D8%AD-%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%AA%D9%8A-,%D9%81%D9%82%D9%87-%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%BA%D9%84-%D9%88-%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82-%D8%AD%D8%B1%D9%81%D9%87-%D8%A7%D9%8A,-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%A2%D8%BA%D8%A7%D8%B2-%D8%B4%D8%AF/%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%D9%8A/

http://www.magiran.com/npview.asp?ID=2341442

http://www.nesfejahan.net/cms4/editorial.asp?id=-1974517757

---